گیاه برنج چیست و کاشت برنج در ایران چگونه است ؟
برنج ساقه ای راست ، استوانه ای دارد که جز در قسمتی که گره وجود دارد تو خالی است . این گیاه دارای رشد متوسط 150 تا 160 روز و رشد زودرس 130 تا 145 روز و دیررس 170 تا 180 روز ، می باشد . ارتفاع ساقه آن به 60 تا 200 سانتی متر می رسد . برنج علاوه بر ساقه اصلی دارای ساقه فرعی نیز هست که به تعداد 4 تا 5 متغیر است . گیاه برنج مانند گندم ، دارای گل آذین خوشه‌ای است که دانه ها در آن قرار دارند .
سنبلچه های برنج ، بر خلاف گندم ، جو و ذرت ، بو صورت غیر فشرده روی محور های اصلی و فرعی گل آذین آن قرار دارد . میوه برنج دارای غلافی سفید رنگ ، قهوه ای ، کهربایی ، قرمز یا بنفش است که برای قابل استفاده کردن برنج برای انسان باید این غلاف را از دانه جدا کنید .
کاشت برنج در ایران
پرورش برنج در ایران ، در نواحی شمالی به ویژه رودسر و استان خوزستان دارای تاریخچه ای قدیمی است . شواهد نشان می دهد که این محصول در این نواحی قرن ها پیش از میلاد مسیح و در زمان هخامنشی رواج پیدا کرده است . اولین نکته ای که در کاشت برنج نیاز است به آن توجه کنیم ، شرایط مناسب برای کاشت و پرورش برنج است .
دما : میانگین دمای مورد نیاز هنگام رشد برنج باید بین 20 تا 37 درجه سانتی گراد باشد . پایین بودن دما در اوایل فصل زراعی یا آبیاری مزرعه با آب سرد موجب به تاخیر افتادن رشد دانه و بالا بودن دما موجب کاهش تعداد سنبلچه های بارور و وزن دانه ها می‌شود .
نور : شدت نور در اوایل فصل زراعی می تواند یکی از عوامل محدود کننده برای رشد برنج باشد اما با نزدیک شدن به پایان فصل زراعی، به ویژه موقع تشکیل خوشه، رقابت برای جذب نور بین بوته ها افزایش می یابد .
رطوبت : مناسب ترین میزان رطوبت برای پرورش و گل دهی گیاه برنج ، 70 تا 80 درصد است . اگر رطوبت کمتر از 40 درصد باشد ، بازدارنده ای برای گل دهی گیاه به شمار می‌رود . قابل توجه است که وزش باد ، ریزش باران و تگرگ در زمان گل دهی بسیار زیانبار است همچنین بارندگی در موقع برداشت محصول ، عملیات مربوط به خشک شدن محصول را به تاخیر می اندازد . برنج با اینکه گیاه آب دوستی به حساب می آید، اما آبری نیست چون ریشه های آن دارای تار کشنده و ریشه های فرعی است .
آب : برنج بیشتر از دیگر غلات به آب نیاز دارد . 80 درصد آب مورد نیاز برای پرورش برنج در جهان به خصوص در مناطق استوایی ، از آب باران و 20 درصد دیگر از آب رودخانه ها و آب چاه تامین می‌شود . اگر دمای آب از 19 درجه سانتی گراد کمتر باشد ، سرعت رشد دانه کاهش می یابد و اگر بیشتر از 30 درجه باشد ، به دلیل محدود بودن اکسیژن موجود در آب ، گسترش ریشه و میزان عملکرد گیاه کم می‌شود و در نتیجه بازدهی گیاه کاهش می یابد .
خاک : مناسب ترین خاک برای کاشت و پرورش برنج ، خاک رسسی با لایه غیر قابل نفوذ در عمق 50 تا 150 سانتی متری همراه با مقدار زیادی مواد آلی است . برنج اصولا نسب به شوری خاک و آب مقاوم است پس در خاک های مختلف ، از فقیر تا غنی که تنها آب مورد نیاز گیاه تامین باشد، قابل پرورش است .
کشت برنج
در پرورش برنج ، کاشت بسته به شرایط آب و هوایی در کشور های متفاوت ، طریقه متفاوتی دارد . در ایران کشت و پرورش برنج به دو روش ، صورت می گیرد :
روش مستقیم : کاشتن مستقیم بذر در خاک .
روش نشاء : بذر خیس شده را داخل زمین مخصوصی به نام خزانه می کارند و سپس ، بوته یا نشای به دست آمده را به زمین اصلی مزرعه منتقل می نمایند . (بیشتر در استان های گیلان و مازندران)
مراحل کاشت برنج
برای پرورش برنج ، مراحلی از کاشت تا برداشت طی می‌شود که به طور خلاصه با هم بررسی می کنیم .
1_ انتخاب بذر مناسب
اولین قدم برای پرورش برنج می تواند انتخاب بذر مناسب باشد. اغلب بذر انتخابی شالیکاران ایرانی ، از محصول سال گذشته تهیه می شود به همین دلیل پس از برداشت برنج و خشک کردن آن ، مقداری بذر را به شکل خوشه ای ، در جای خشک و به دور از حشرات ، جوندگان و پرندگان ذخیره می کنند . این خوشه ها در سال بعد برای کاشت در خزانه استفاده می شوند . کاشت آن ها در شمال کشور ، از دوم الی پنجم فروردین شروع می شود .
2 _ جوانه زدن بذر
به منظور آماده سازی بذر برای کاشت ، آن را در ظرف یا حوضی از محلول آب نمک ، که غلظت آن بسته به نوع برنج متفاوت است ، می ریزند . پس از اضافه کردن بذر ها به این محلول ، به دلیل اختلاف وزن بعضی از دانه ها روی آب می مانند و برخی به زیر آب ته نشین می‌شوند . آنهایی که بر روی آب شناورند ، همان دانه‌های سبک هستند که باید از بقیه دانه ها جدا شوند چرا که ارزش جوانه زدن را ندارند . سپس دانه های سنگین و سالم را با آب خالص شستشو می دهند . آنها در یک گونی می ریزند در داخل ظرف پر از آب می اندازیم و بسته به دمای محیط آن را به مدت 2 تا 3 روز در آنجا قرار می دهند . پس از خروج گونی از آب ، آن را بر روی پارچه یا حصیر خشکی قرار می دهند و سپس روی آن را با کیسه یا نمدی می پوشانند . حرارت مناسب برای جوانه زدن دانه ها بین 12 تا 25 درجه سانتی‌گراد است . بسته به دمای محیط پس از 2 تا 8 روز بذور جوانه دار شده برا کشت آماده اند .
3 _تهیه خزانه
خزانه (تمبیجار) ، قطعه زمین کوچک و محصوری است که در داخل یا خارج مزرعه اصلی قرار می‌گیرد . این زمین ها را به عمق 15 تا 20 سانتی متر در اواخر پاییز شخم می زنند . سپس پیش از شروع فصل کاشت (در زمستان) مقداری کود دامی کاملا پوسیده بر روی زمین می ریزند و با خاک مخلوط می کنند . پس از طی این مراحل در خزانه آب می ریزند و دوباره زمین را شخم می زنند . سپس باید سنگ و کلوخ های موجود در خزانه جمع آوری و خرد شوند. مراحل بعدی آماده سازی خزانه :
هموار ساختن زمین به وسیله ماله یل وسایل دیگر
مرزبندی زمین به عرض 2/5 تا 3 متر و طول 5 تا 10 متر
استفاده از مقداری کود ازت و کود فسفر
سمپاسی خاک با سموم سه روز قبل از بذر پاشی
لگد کوبی زمین پس از شخم زدن (به منظور کمک به تغذیه بهتر گیاه و سفت شدن زمین)
4_ کاشت بذر
در هرکدام از زمین های آماده شده تا ارتفاع 3 متر آب نگه می دارند . سپس بذر های جوانه دار شده را در سطح خزانه به صورت متراکم قرار می پاشند . آب موجود در خزانه فقط در طول روز وجود دارد و در هنگام غروب آب خزانه خارج می شود . این عمل تا رشد کافی برنج ادامه دارد .
5_ نگهداری و مراقبت از خزانه
برای نقاطی که در فروردین ماه آب و هوای سردی دارند ، پوشاندن سطح خزانه با پلاستیک مرسوم است ، این کار با افزایش دما به رشد برنج سرعت می بخشد . البته اطراف پلاستیک را در روزهای گرم و آفتابی کنار می زنند تا دمای خزانه کاهش یابد و همچنین اکسیژن به داخل آن نفوذ کند . برخی از مراقبت ها لازمه برای خزانه :
استفاده از کود های شیمیایی ، کود فسفره ، کود ازته در دو مرحله
از بین بردن مرتب علف های هرز
کنترل آب داخل خزانه، حداقل روزی یک مرتبه
جلوگیری از آفاتی نظیر پرندگان، مگس و …
سمپاشی خزانه در صورت تراکم علف های هرز، آفات و بیماری ها
انتقال از خزانه به زمین اصلی
نشاء کاری به عملی گفته می شود که در آن نشاء را از خزانه به زمین اصلی برای کاشت ، انتقال می دهند . قبل از نشاء کاری زمین را بازسازی و مرز ها و کرت ها را مرمت و باز سازی می کنند و قبل از کاشت برنج زمین را از کاه و اجسام خارجی پاک می کنند . این فرایند در استان های شمالی کشورمان در اواسط اردیبهشت آغاز می شود .
شرکت شالیکوبی آمل عابدی با 30 سال سابقه بهترین محصولات خود را در اختیارتان می گذارند . برای هماهنگی با چند شماره زیر تماس حاصل فرمایید .
2005 _ 121 _ 0911
3835 _ 312 _ 0911
0346 _ 127 _ 0911